1. Giriş
Bu makale, Yabancı Dil Olarak İngilizce (YDİ) öğrenen üniversite öğrencilerinin dinleme anlama becerilerini geliştirmek için Mobil Sesli Kitapların (MSK) entegrasyonunu önermektedir. Dil öğrenimi için ses kasetleri ve podcast'lerden mobil uygulamalara kadar çeşitli ses teknolojilerinin kullanım geçmişine dayanmaktadır. Akıllı telefonların ve erişilebilir sesli kitap platformlarının (örn. Google Play, Apple Store) yaygınlaşması, sınıf dışında yapılandırılmış dinleme eğitimi için önemli ve yeterince kullanılmayan bir fırsat sunmaktadır.
2. Mobil Sesli Kitapların (MSK) Avantajları
MSK'lar, YDİ öğrenenler için birkaç belirgin avantaj sunar: erişilebilirlik (her zaman, her yerde öğrenme), otantik sözlü söyleme ve profesyonel anlatıma maruz kalma, okuma güçlüğü çeken öğrencilere destek ve karmaşık edebi metinleri ses yoluyla erişilebilir kılma yeteneği. Farklı öğrenme stillerine hitap ederler ve öğrencilerin hedef dil ile motivasyonunu ve katılımını önemli ölçüde artırabilirler.
3. MSK Kaynakları ve Seçimi
Eğitimciler için kritik bir adım, uygun MSK kaynaklarını belirlemek ve derlemektir.
3.1 MSK Kaynakları
Birincil kaynaklar arasında resmi uygulama mağazaları (Google Play, Apple App Store), özel sesli kitap platformları (Audible, LibriVox) ve eğitim yayıncılarının web siteleri bulunur. Türler ve yeterlilik seviyeleri arasında geniş bir kütüphane mevcuttur.
3.2 Arama Stratejileri
Etkili arama, belirli anahtar kelimeler kullanmayı (örn. "seviyelendirilmiş okuyucu sesli kitabı", "YDİ dinleme"), dile, kategoriye ve kullanıcı derecelendirmelerine göre filtrelemeyi ve dil öğrenenler için hazırlanmış listeleri keşfetmeyi içerir.
3.3 Seçim Kriterleri
Seçim için temel kriterler şunlardır:
- Dilsel Uygunluk: Öğrencilerin yeterlilik seviyesi ile uyum (CEFR kılavuzları faydalıdır).
- İçerik Alaka Düzeyi: Öğrenci demografisine ilgi ve kültürel alaka.
- Anlatım Kalitesi: Anlatıcının netliği, hızı ve ifade gücü.
- Teknik Özellikler: Oynatma kontrollerinin mevcudiyeti (hız ayarı, yer imleri).
- Pedagojik Destek: Eşlik eden metin veya anlama aktivitelerinin mevcudiyeti.
3.4 Örnek MSK'lar
Örnekler, basitleştirilmiş/seviyelendirilmiş okuyuculardan (örn. Penguin Readers, Oxford Bookworms) ses formatında mevcut tam uzunluktaki romanlara ve kurgusal olmayan eserlere kadar uzanır. LibriVox gibi platformlar ücretsiz kamu malı klasikler sunar.
4. Beceri Geliştirme Çerçevesi
4.1 Dinleme Anlama Becerileri
MSK'lar, mikro becerileri (fonem ayrımı, vurgu/tonlama tanıma) ve makro becerileri (ana fikirleri anlama, anlam çıkarma, anlatı yapısını takip etme) geliştirebilir.
4.2 Edebi Takdir Becerileri
Anlamanın ötesinde, MSK'lar özellikle anlatıcılar farklı sesler ve dramatik yorum kullandığında, karakter gelişimi, olay örgüsü, mizah ve stil gibi edebi unsurlara yönelik takdiri teşvik eder.
5. Pedagojik Uygulama
5.1 Öğretim ve Öğrenim Aşamaları
Yapılandırılmış bir yaklaşım önerilir:
- Dinleme Öncesi: Şemaları harekete geçirme, temel kelime bilgisini tanıtma, dinleme amaçlarını belirleme.
- Dinleme Sırasında: Belirli görevlerle yönlendirilmiş dinleme.
- Dinleme Sonrası: Anlama kontrolleri, tartışma, genişletme aktiviteleri (örn. rol yapma, özet yazma).
5.2 MSK'lar için Görev Türleri
Görevler çeşitli olmalıdır: genel anlama (çoktan seçmeli, doğru/yanlış), detaylı dinleme (boşluk doldurma, bilgi aktarımı), çıkarımsal görevler (tahmin etme, tonu yorumlama) ve üretken görevler (özetleme, eleştirel inceleme).
6. Değerlendirme ve Ölçme
Değerlendirme çok yönlü olmalıdır; biçimlendirici değerlendirmeler (sınavlar, tartışma katılımı) ve özetleyici değerlendirmeler (dinleme testleri, proje çalışması) içermelidir. Öz değerlendirme ve akran geri bildirimi de öğrenen özerkliğini teşvik etmek için değerlidir.
7. Öğrenci Algıları ve Etkisi
Makale, öğrencilerin MSK'ların faydası ve keyfi ile ilgili algılarının yanı sıra dinleme anlama test puanları üzerindeki ölçülebilir etkilerinin araştırılması gerektiğini belirtmektedir. Olumlu tutumlar, sınıf dışı pratikteki artışla ilişkilidir.
8. Etkili Kullanım için Öneriler
Temel öneriler şunlardır: MSK'ları müfredata sistematik olarak entegre etmek, ek bir unsur olarak değil; MSK'ları öğrenmek için nasıl kullanacakları konusunda net rehberlik ve eğitim sağlamak; deneyim paylaşımı için destekleyici bir topluluk oluşturmak; ve öğrenciler arasında yansıtıcı uygulamayı teşvik etmek.
9. Özgün Analiz ve Uzman Eleştirisi
Temel İçgörü: Al-Jarf'ın çalışması, çığır açan bir keşiften ziyade, sesli kitap ortamı için mevcut mobil destekli dil öğrenimi (MALL) ilkelerinin zamanında ve sistematik bir şekilde yeniden paketlenmesidir. Gerçek değeri, uygulama mağazalarında boğulan ancak pedagojik yönlendirmeden yoksun kalan eğitimciler için acilen ihtiyaç duyulan pratik bir çerçeve sağlamasıdır. Bu, MSK'ların işe yaradığını kanıtlamakla ilgili değildir—okuryazarlık için ses desteği üzerine onlarca yıllık araştırma (örn., Whittingham ve diğerlerinin, 2013 meta-analizi) zaten işe yaradıklarını öne sürmektedir—bu, özel yardımcı teknolojiden ana akım tüketici ürününe sıçrayan bir araç için "nasıl yapılır" kılavuzunu sağlamakla ilgilidir.
Mantıksal Akış: Makale, klasik bir öğretim tasarımı mantığını izler: aracı gerekçelendir, kaynağı bul, seç, öğretimi planla, uygula, sonuçları değerlendir. Bu doğrusal, öğretmen merkezli akış, uygulayıcılar için en büyük gücüdür ancak aynı zamanda ince bir kusurdur. Öğrenciyi, küratörlü bir MSK deneyiminin alıcısı olarak örtük bir şekilde çerçeveler ve mobil teknolojinin benzersiz bir şekilde sağladığı özerklik ve öz düzenlemeli öğrenme stratejilerini, Stockwell & Hubbard'ın (2013) başarılı MALL çerçevelerinde vurgulandığı gibi, potansiyel olarak hafife alır.
Güçlü ve Zayıf Yönler: En büyük güç, kapsamlılık ve pratikliktir. On maddelik gündem, tüm öğretim döngüsünü kapsar. Ancak, kusur, *mobil* yönüne özgü ampirik kanıt eksikliğidir. Çoğu atıf yapılan araştırma (örn., Chang & Millett, 2016) ses destekli okumaya odaklanır, saf mobil dinlemeye değil. Makale, dinlemenin *mobil* bağlamının (örn., işe gidip gelme, egzersiz yapma) durağan dinlemeye kıyasla niteliksel olarak farklı anlama kazanımlarına veya katılıma yol açtığına dair sağlam, atıf yapılan kanıtlar olmadan, mobiliteye özgü olanaklara (erişilebilirlik, kişiselleştirme) dayanır. Ortamı (sesli kitap) ile dağıtım platformunu (mobil) birbirine karıştırma riski taşır.
Uygulanabilir İçgörüler: Müfredat tasarımcıları için bu makale, hazır bir kontrol listesidir. Kritik bir sonraki adım, çerçevenin ötesine geçmek ve onu araç haline getirmektir. Bu, (viii) bölümünde ima edilen özel rubrikleri ve değerlendirme araçlarını geliştirmek ve doğrulamak anlamına gelir. Ayrıca, öğrenci algılarını inceleme önerisi, mobil kullanımın *bağlamına* odaklanarak dikkate alınmalıdır. Araştırmacılar, öğrencilerin sadece dinleyip dinlemediğini değil, ne zaman, nerede ve hangi koşullar altında en iyi şekilde katıldıklarını izlemek için insan-bilgisayar etkileşimi (HCI) gibi alanlardan metodolojiler benimsemeli ve herkese uyan tek bir öneriyi aşan, veriye dayalı bir optimal MSK entegrasyon modeli oluşturmalıdır.
10. Teknik Çerçeve ve Matematiksel Modelleme
PDF dosyası resmi algoritmalar sunmasa da, pedagojik süreç soyutlanabilir. MSK entegrasyonunun çekirdeği, uyarlanabilir bir öğrenme döngüsüdür. Bir öğrencinin belirli bir MSK segmenti için bir anlama eşiği $C_t$'ye ulaşma olasılığını, değişkenlerin bir fonksiyonu olarak modelleyebiliriz:
$P(C_t) = f(L_s, V_d, N_q, R_p, T_a)$
Burada:
$L_s$ = Öğrencinin dinleme yeterlilik seviyesi
$V_d$ = Ses segmentinin kelime yoğunluğu
$N_q$ = Anlatım kalitesi (netlik, hız)
$R_p$ = Dinleme öncesi destek/aktivasyon varlığı
$T_a$ = Gereken dikkat türü (genel vs. detaylı)
Eğitimcinin rolü, her $L_s$ için $P(C_t)$'yi maksimize etmek için kontrol edilebilir değişkenleri ($V_d$ seçim yoluyla, $R_p$ ve $T_a$ görev tasarımı yoluyla) manipüle etmektir. Bu, Vygotsky'nin Yakınsal Gelişim Alanı ile uyumludur ve işitsel girdi için işlevsel hale getirilmiştir.
11. Deneysel Sonuçlar ve Veri Görselleştirme
Makale, MSK'ların etkisi üzerine bir araştırmanın önizlemesini yapmaktadır. Varsayımsal bir deneysel tasarım ve görselleştirilmiş sonuçları, etkiyi anlamak için çok önemlidir.
Varsayımsal Tasarım: YDİ birinci sınıf öğrencileri ile ön test/son test kontrol gruplu bir tasarım. Deney grubu, makalenin aşamalarını izleyen 12 haftalık bir ek MSK programına katılırken, kontrol grubu standart öğretime devam eder. Birincil bağımlı değişken, standartlaştırılmış bir dinleme anlama testindeki (örn. TOEFL iBT dinleme bölümü) puandır. İkincil bir ölçüt ise öğrenme tutumları ve alışkanlıkları üzerine bir öz bildirim anketidir.
Grafik Açıklaması (Varsayımsal): Gruplandırılmış bir çubuk grafik, temel bulguyu etkili bir şekilde gösterecektir. X ekseninde iki küme vardır: "Ön Test" ve "Son Test." Her küme içinde, iki çubuk "Kontrol Grubu" ve "MSK Deney Grubu"nu temsil eder. Y ekseni ortalama test puanını (0-30) gösterir. Ana görselleştirme, Ön Test'te her iki grup için de neredeyse aynı çubuk yüksekliklerini gösterecektir. Son Test'te, Kontrol Grubu çubuğu hafif bir artış (örn. +2 puan) gösterirken, MSK Deney Grubu çubuğu önemli ölçüde daha büyük bir artış (örn. +7 puan) gösterir. Bu net boşluk, MSK müdahalesinin ek etkisini görsel olarak gösterir. Bir çizgi grafik kaplaması, haftalık öz bildirilen sınıf dışı dinleme dakikalarını izleyebilir ve deney grubu için daha dik bir pozitif eğim gösterebilir.
12. Analiz Çerçevesi: Bir Vaka Çalışması
Senaryo: Bir eğitmen, orta seviye (B1) öğrencilerin İngilizce kurguda nüanslı karakter duygularını anlamalarına yardımcı olmak için MSK'ları kullanmayı amaçlamaktadır; bu beceri ders kitabı diyaloglarında eksiktir.
Çerçeve Uygulaması:
- Araç Seçimi (Böl. 3): Net karakter sesleri olan kısa bir hikaye seçin (örn. Stephen Fry tarafından anlatılan bir Sherlock Holmes hikayesi). Kriterler: B1-B2 seviyesi, dramatik aralığa sahip profesyonel anlatım.
- Beceri Hedefleme (Böl. 4.2): Açıkça edebi takdir becerisini hedefleyin: "Ton, perde ve konuşma hızından karakter duygusunu ve tutumunu çıkarma."
- Görev Tasarımı (Böl. 5.2):
- Dinleme Öncesi: Duygular için kelime bilgisi tanıtın (örn. şüpheci, hayret etmiş, öfkeli). Karakterlerin fotoğraflarını gösterin, kişiliklerini tahmin edin.
- Dinleme Sırasında (Görev): Üç ana diyalog alıntısı içeren bir tablo sağlayın. Her biri için, öğrenciler anlatıcı tarafından iletilen birincil duyguyu işaretler ve bir ses ipucu not eder (örn. "ses daha hızlı ve daha tiz oldu").
- Dinleme Sonrası: Gruplar halinde tabloları karşılaştırın. Tartışın: "Holmes gerçekten şaşırdı mı yoksa sadece rol mü yapıyordu? Anlatımda görüşünüzü destekleyen nedir?"
- Değerlendirme (Böl. 6): Biçimlendirici: Duygu tablosunun doğruluğu. Özetleyici: Sonraki bir testte, öğrenciler yeni bir ses klibini dinler ve konuşmacının muhtemel duygusunu tanımlayan ve bunu açıklanan ses ipuçlarıyla gerekçelendiren kısa bir paragraf yazar.
Bu vaka, genel "dinleme pratiği"nin ötesine geçerek, makalenin çerçevesini kullanarak hedeflenmiş, değerlendirilebilir beceri gelişimine odaklanır.
13. Gelecekteki Uygulamalar ve Araştırma Yönleri
MSK'ların YDİ'deki geleceği, daha fazla kişiselleştirme ve veri entegrasyonunda yatmaktadır:
- Yapay Zeka Destekli Uyarlanabilir MSK'lar: Öğrenci performansına dayalı olarak anlatım hızını dinamik olarak ayarlayan, kısa kelime açıklamaları ekleyen veya gerçek zamanlı olarak basitleştirilmiş ifadeler sağlayan platformlar; Chen ve diğerlerinin (2021) araştırdığı uyarlanabilir okuma teknolojilerine benzer şekilde.
- Sürükleyici ve Etkileşimli Ses: Katılımı artırmak ve gerçek dünya dinleme senaryolarını simüle etmek için mekansal ses ve etkileşimli hikaye anlatımı formatlarından (örn. kendi macerını seç sesli kitapları) yararlanma.
- Öğrenme Analitiği Panoları: Eğitimcilere sınıf genelinde dinleme modellerini, zorluk noktalarını ve bireysel ilerlemeyi gösteren panolar sağlayan MSK uygulamaları, hedefli müdahaleye olanak tanır.
- Çok Modlu Öğrenme Araştırması: Farklı öğrenme hedefleri için ses ve metin arasındaki optimal etkileşimin (örn. ne zaman eşzamanlı metin sağlanmalı, ne zaman verilmemeli) sistematik araştırması; Chang & Millett gibi araştırmacıların çalışmaları üzerine inşa edilerek.
- Edimbilim ve Sosyodilbilime Odaklanma: Çeşitli lehçeler, üsluplar ve sosyo-edimbilimsel bağlamlar içeren MSK'ları kullanarak, standart müfredatta genellikle ihmal edilen, gerçek dünya iletişimi için çok önemli olan dinleme becerilerini öğretmek.
14. Kaynaklar
- Al-Jarf, R. (2021). Mobile Audiobooks, Listening Comprehension and EFL College Students. International Journal of Research - GRANTHAALAYAH, 9(4), 410-423.
- Chang, A. C., & Millett, S. (2016). Developing L2 listening fluency through extended listening-focused activities in an extensive listening programme. RELC Journal, 47(3), 349–362.
- Chen, C. M., Liu, H., & Huang, H. B. (2021). Effects of an augmented reality-based learning system on students' learning achievements and motivations in a English vocabulary learning course. Journal of Educational Technology & Society, 24(1), 213-226.
- Stockwell, G., & Hubbard, P. (2013). Some emerging principles for mobile-assisted language learning. The International Research Foundation for English Language Education. Retrieved from http://www.tirfonline.org
- Whittingham, J., Huffman, S., Christensen, R., & McAllister, T. (2013). Use of Audiobooks in a School Library and Positive Effects of Struggling Readers' Participation in a Library-Sponsored Audiobook Club. School Library Research, 16.
- Zhu, J., Park, T., Isola, P., & Efros, A. A. (2017). Unpaired image-to-image translation using cycle-consistent adversarial networks. Proceedings of the IEEE international conference on computer vision (pp. 2223-2232). (Al-Jarf'ın MSK pedagojisi için yapmaya çalıştığı gibi, net, yeniden kullanılabilir bir model sağlayarak bir alanı ileri taşıyan bir çerçeve makalesi örneği olarak atıfta bulunulmuştur).